روند عملی رسیدگی به شکایت کیفری
در این مقاله وکیل متخصص امور کیفری در مؤسسه برای شما عزیزان روند عملی رسیدگی به جرائم در دادسرا و دادگاه (شکایت کیفری) را به طور کامل تشریح نموده که امیدوار است مورد پسند شما مخاطبین محترم قرار گیرد:
برای رسیدگی به هر عنوان مجرمانه، مراحل چهارگانه ای وجود دارد که شاکی باید ضمن آگاهی از این مراحل اقداماتی که به وی منتسب و مربوط می باشد را انجام داده تا شکوائیه وی ثبت و انجام تحقیقات، تعقیب، رسیدگی، صدور حکم و اعمال مجازات فراهم گردد.
گفتاراول: تنظیم شکوائیه و مراجعه به دادسرای صالح
اولین اقدام شاکی برای اعلام جرم و تظلم خواهی خود، تنظیم شکوائیه می باشد چرا که مطابق ماده ۶۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ یکی از جهات قانونی برای شروع به تعقیب، شکایت شاکی یا مدعی خصوصی است. البته اگر جرم جنبه عمومی داشته باشد اقامه دعوا و تعقیب متهم از این جنبه از وظایف دادستان محسوب می شود.
الف) نحوه تنظیم شکوائیه (شکایت کیفری) و شرایط آن
به تکلیف ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری شاکی یا مدعی خصوصی می تواند شخصاً یا توسط وکیل شکایت خو را ثبت کند. در شکوائیه موارد زیر قید می شود:
۱٫نام و نام خانوادگی،نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، تابعیت، مذهب، شماره شناسنامه، شماره ملی، نشانی دقیق و در صورت امکان نشانی پیام نگار ( ایمیل )، شماره تلفن ثابت و همراه و کدپستی شاکی؛
۲٫موضوع شکایت ، تاریخ و محل وقوع جرم؛
۳٫ضرر و زیان وارده به مدعی و موارد مطالبه وی (در صورت ورود ضرر)؛
۴٫ادله وقوع جرم، اسامی ومشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان؛
۵٫مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون در صورت امکان؛
قوه قضائیه مکلف است اوراق متحدالشکل مشتمل بر موارد فوق را تهیه کند و در اختیار مراجعان قرار دهد تا در تنظیم شکوائیه مورد استفاده قرار گیرد. البته باید توجه داشت که عدم استفاده از اوراق مزبور مانع استماع شکایت نیست.
اگرچه با الکترونیکی شدن خدمات قضایی، فی الحال ثبت شکایت کیفری از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می پذیرد مگر در جرائمی که مستقیماً در دادگاه مطرح می گردند از قبیل جرائم تعزیری درجه ۷ و ۸ مندرج در قانون مجازات اسلامی همچون جرم مزاحمت تلفنی، و جرائم منافی عفت همچون رابطه نامشروع مادون زنا، که در این موارد باید شاکی مستقیماً شکایت خود را به مانند سابق، در متن با داشتن مشخصات فوق الذکر تقدیم دادگاه کیفری ۲ محل وقوع جرم نماید.
بعد از تنظیم شکایت کیفری، شاکی باید از دو جهت تمبر باطل نماید:
۱-تمبر از بابت تصدیق اوراق پیوستی
همزمان با تنظیم شکایت کیفری باید شاکی تمامی اسناد ومدارک و ادله مکتوب خود را پیوست شکوائیه نموده واین اسناد را به تکلیف بند ۱۷ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین باید مصدق نماید.
۲-تمبر هزینه شکایت کیفری
باید با مراجعه به واحد تمبر در دادسرای مربوطه مطابق بند ۴ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین با پرداخت مبلغ « ۱۰۰۰۰۰ریال» تمبر از بابت هزینه شکایت ابطال نماید که اگر ثبت شکایت از طریق دفاتر خدمات قضایی صورت پذیرد این هزینه حدود ۴۰۰ هزار ریال خواهد شد البته با توجه به تعداد ضمائم پیوستی شما ممکن است این هزینه کمتر یا بیشتر شود.
ب) تقدیم شکوائیه (شکایت کیفری) به دادسرای صالحه
بعد از تنظیم شکوائیه، دومین اقدام شاکی تقدیم این عرض حال به دادسرای صالح برای رسیدگی می باشد.
مستفاد از ماده ۱۱۶ قانون آیین دادرسی کیفری سلسله مراتب صلاحیت دادسراها برای رسیدگی به جرم به شرح ذیل می باشند:
۱٫دادسرای محل وقوع جرم
اصل و قاعده این است که شاکی باید ابتداً شکایت کیفری خود را به دادسرای محل وقوع جرم تقدیم نمایند.
۲٫ دادسرای محل کشف جرم یا محل دستگیری متهم
اگر محل وقوع جرم مشخص نباشد، شکایت کیفری به دادسرایی تقدیم می شود که جرم در حوزه آن کشف یا متهم در آنجا دستگیر شده است.
۳٫دادسرای محل اقامت متهم
به هر دلیلی اگر محل وقوع جرم مشخص نباشد یا جرم کشف نشده یا متهم دستگیر نشود شکایت کیفری به دادسرای محل اقامت متهم تقدیم خواهد شد.
ج) تحویل شکوائیه به معاونت ارجاع
شاکی بعد ازابطال تمبر و مصدق نمودن تمام اوراق کپی، شکایت کیفری خود را در دادسرا به قسمت معاونت ارجاع تقدیم می کند. (در صورت ثبت شکایت از طریق دفاتر خدمات قضایی، بعد از ثبت شکایت، مستقیماً به معاون ارجاع ارسال و ایشان تصمیم شایسته جهت ارجاع را اتخاذ می نمایند) لیکن در شکوائیه ثبتی به صورت عادی، معاون ارجاع پس از بررسی پرونده در صورت نبودن مانع (رعایت صلاحیت ذاتی ومحلی و هزینه و ابطال تمبر ) ممکن است با توجه به رویه موجود، اقدام به ارجاع پرونده به کلانتری مربوطه و یا یکی از شعبات بازپرسی یا دادیاری نماید که هردو حالت را بررسی می کنیم:
۱٫ارجاع پرونده به کلانتری مربوطه
دراین حالت قبل از ثبت پرونده در دادسرا، پرونده به کلانتری که جرم در حوزه آن اتفاق افتاده یا در حوزه آن کشف شده یا متهم در حوزه آن دستگیرشده ارجاع داده می شود تا تحقیقات لازم توسط کلانتری مربوطه انجام شود.
دراین صورت شاکی باید با توجه به محل ارتکاب جرم یا کشف آن به کلانتری مربوطه به قسمت (معاضدت قضایی ) مراجعه کرده و پس از دستور رئیس بخش مربوطه، شکوائیه خود را به قسمت ثبت رایانه (مرفوک) تحویل نماید.
پس از ثبت شکایت کیفری باید آن را دراحتیار یکی از ضابطین دادگستری که در آن محل ( معاضدت قضایی) مشغول به کار هستند قراردهد تا اطلاعات و تحقیقات دستور داده شده توسط ضابطین دادگستری مربوطه انجام گیرد و پرونده پس از انجام تحقیقات اولیه، دوباره به دادسرا ارجاع داده شود.
۲٫ارجاع پرونده به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی
در این حالت شاکی پس از تحویل شکایت کیفری از معاونت ارجاع باید به دادیاری یا بازپرس مشخص شده که قسمت پایین شکوائیه نوشته می شود، مراجعه کرده تا پرونده درآن شعبه ثبت گردد. البته ممکن است قبل از ثبت شکایت کیفری، بازپرس یا دادیار محترم دستوراتی برای انجام تحقیقات مقدماتی برای کلانتری مربوطه صادر نماید که دراین صورت شخص باید به کلانتری مربوطه مراجعه نماید و اقداماتی که در حالت اول شرح داده شد را انجام دهد.
البته لازم به ذکر است که در صورت ثبت شکایت کیفری از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، ابلاغیه جهت حضور در شعبه یا سایر اقدامات از طریق سامانه ثنا به شاکی ابلاغ می گردد.
اگرچه ممکن است در برخی جرائم از قبیل کلاهبرداری یا جعل، پرونده ابتدا جهت انجام تحقیقات به اداره آگاهی محل وقوع جرم ارجاع داده شود.
د) اخطاریه و تعیین جلسه در شعب دادیاری یا بازپرسی
بعد از برگشت پرونده از کلانتری یا آگاهی مربوطه مدیر دفتر شعبه پس از تحریر کلاسه پرونده روی پوشه و بررسی اسناد و مدارک پیوست در صورتی که پرونده را کامل ببیند فوراً پرونده را در اختیار شعب رسیدگی کننده قرار خواهد داد.
۱٫پرونده از نظرشعب رسیدگی کننده کامل است
بازپرسی یا دادیاری رسیدگی کننده دستور تعیین وقت رسیدگی (به ساعت-روز-ماه-سال ) به همراه علت حضور را به مدیر اعلام و مدیر ضمن صدور اخطاریه ای و تحویل آن به واحد ابلاغات قضائی یا کلانتری مربوط یا از طریق درج در سامانه ثنا، وقت جلسه رسیدگی را به طرفین یا وکلای آنان ابلاغ می کند. در اخطاریه باید حتماً علت حضور متهم به همراه نتیجه عدم حضور و حق داشتن وکیل قید شود.
۲٫پرونده از نظرشعب رسیدگی کننده ناقص است
اگر تحقیقات ناقص باشد یا نیاز به تحقیقات یا استماع شهادت شهود باشد یا ارجاع امر به کارشناسی نیاز باشد پرونده مجدداً به دستور مقام قضائی حسب مورد به کارشناسی یا کلانتری یا آگاهی مربوطه ارجاع می شود تا دستورات قضائی به سرانجام برسد.
ذ) رسیدگی در شعبه بازپرسی و دادیاری حسب مورد
اگر اخطاریه تشریفات قانونی ابلاغ را داشته باشد پرونده معد برای رسیدگی است و حضور یا عدم حضور شاکی یا متهم مانع رسیدگی نیست، مگر در موارد خاص که در مقالات دیگر بحث خواهد شد.
مقام رسیدگی کننده بعد از استماع اظهارات حاضرین و بررسی اسناد و مدارک موجود در صورتی که نیاز به تحقیقات دیگری نباشد پس از اخذ آخرین دفاع از متهم به شرح ذیل رأی صادر می نمایند.
۱٫صدور قرارمنع تعقیب یا موقوفی تعقیب
در صورتی که عمل جرم نباشد یا عمل ارتکابی منتسب به متهم نباشد، قرار منع تعقیب صادر خواهد کرد ولی اگر متهم فوت کند یا شاکی در جرائم قابل گذشت اعلام گذشت نماید یا جرم مشمول عفو یا مرور زمان یا نسخ قرار گیرد یا موضوع اعتبار امر مختومه داشته باشد به موجب ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری بازپرس قرار موقوفی تعقیب صادر خواهد کرد که این قرار ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ پس از تأیید دادستان یا دادیار اظهارنظر قابل اعتراض در دادگاه صالحه از سوی شاکی می باشد.
۲٫صدور قرار جلب به دادرسی
بازپرس یا دادیار محترم در صورتی که با بررسی محتویات پرونده و تحقیق و استنطاق از اصحاب دعوا و شهود آنان معتقد به تحقق جرم باشند و شرایط مندرج در بند یک را احراز نمایند این قرار به دادستان اعلام ودادستان در صورت موافقت بر اساس آن کیفر خواست صادر می کند.
گفتار دوم : ارجاع پرونده به دادگاه بدوی و تعیین وقت رسیدگی
بعد از صدور قرار جلب به دادرسی و متعاقب آن کیفرخواست، پرونده به دادگاه صالح حسب مورد دادگاه عمومی (کیفری یک یا دو) یا انقلاب یا نظامی ارجاع می شود و پس از ثبت در دفتر کل و ارجاع به یکی از شعبب، پرونده به نظر قاضی شعبه رسیده وایشان در صورت کامل بودن پرونده دستور تعیین وقت و ابلاغ جلسه رسیدگی به اطراف شکوائیه اعم از شاکی یا وکیل وی و متهم یا وکیل وی را خواهد داد و در صورت نقص پرونده دستور برگشت پرونده به دادسرا با قید موارد نقص تحقیقات را ادامه خواهد داد.
بعد ازاینکه جلسه رسیدگی به اصحاب دعوا و یا وکلای آنان ابلاغ شد در زمان تعیین شده جلسه رسیدگی تشکیل و اسناد و مدارک موجود مجدداً مورد بررسی قرار می گیرد و ممکن است دوباره از گواهان گواهی شود. النهایه دادگاه بدوی صالحه به شرح ذیل تصمیم گیری می کند:
۱٫صدور حکم برائت
اگر اسناد و مدارک را کافی برای تحقق جرم ندانسته یا به هر علتی وقوع یا انتساب جرم را به متهم احراز نکرد، حکم برائت صادر خواهد کرد که این حکم از سوی شاکی ظرف مدت ۲۰ روز برای اشخاص مقیم ایران و ظرف مهلت دوماه برای اشخاص خارج ایران قابل تجدید نظر در دادگاه تجدیدنظر استان می باشد.
۲٫صدور حکم محکومیت
اگر محکمه با بررسی اوراق پرونده واظهارات شهود و اسناد موجود معتقد به ارتکاب جرم از سوی متهم باشد وی را حسب مورد به مجازات قانونی آن جرم محکوم می کند. این رأی از تاریخ ابلاغ از سوی محکوم علیه ظرف مدت بیست روز برای اشخاص مقیم ایران و دو ماه برای اشخاص خارج از ایران قابل تجدید نظر خواهی در دادگاه تجدید نظر می باشد.
گفتار سوم : ارجاع پرونده به دادگاه تجدیدنظر و تعیین وقت رسیدگی
با اعتراض هر یک از اصحاب دعوا ( شاکی یا مشتکی عنه یا وکلای آنها) پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان محل وقوع جرم ارسال می گردد، بعد از ارسال در دفتر کل ثبت و النهایه به یکی از شعب برای رسیدگی به تجدیدنظر خواهی ارجاع می شود که مجدداً در آنجا نیز ثبت می گردد.
اگر حکم بر محکومیت متهم صادر شده باشد به تکلیف مقرات جدید قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ جلسه رسیدگی حضوری برای دادگاه تجدیدنظر رسیدگی کننده الزامی است و الا بدون حضور اصحاب دعوا به تجدیدنظر خواهی رسیدگی و تصمیم قطعی می گیرد و این رأی به اصحاب دعوا ابلاغ می گردد.
گفتار چهارم : اجرای حکم در دادسرای محل وقوع جرم
در صورتی که رأی قطعی مبنی بر محکومیت متهم صادره شده باشد، پرونده برای اجرا به واحد اجرای احکام کیفری در دادسرای محل وقوع جرم ارجاع می شود و این دادسرا حسب مقررات مندرج در مواد ۵۲۹ الی ۵۵۸ قانون آیین دادرسی کیفری حکم را اجرا خواهند کرد.
