بررسی جرم خیانت در امانت
اغلب مردم تصور می کنند که اگر مالی را به هر نحو در اختیار شخص ثالثی قرار داده اند و پس از مطالبه آن شخص مزبور آن را عودت نمی دهد به جرم خیانت در امانت می توان علیه وی اقدام به طرح شکایت و پیگیری کیفری انجام داد. اما آنچه در قانون مجازات اسلامی ما و در رویه دادگاه ها مرسوم است، برای تحقق جرم خیانت در امانت نیاز به وجود شرایطی که در ذیل به آن اشاره می گردد می باشد و در صورت تحقق این شرایط شخص مزبور به جرم خیانت در امانت قابل تعقیب و مجازات خواهد بود.
مستند به ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات: « هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌هایی از قبیل‌سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هرکار با اجرت یابی‌اجرت به کسی داده شده و بنابراین بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی‌برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس‌از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.»
اولین نکته ای که در جرم خیانت در امانت باید به آن توجه داشت این است که باید مال به شخص امین سپرده شده باشد و اگر به هر نحو دیگر این مال در اختیار ایشان قرار گرفته باشد و وی از عودت آن به مالک امتناع ورزد نمی توان علیه وی تحت عنوان خیانت در امانت شکایت نمود و به یاد داشته باشید که جرم خیانت در امانت با ترک فعل محقق نخواهد شد.
عنصر مادی جرم
رفتار فیزیکی (عنصر مادی) جرم خیانت در امانت عبارتست از استعمال، تصاحب، تلف و مفقود کردن مال مورد امانت که در ماده ۶۷۴ بدان اشاره گردیده است. اصولاً تمامی این صور از طریق انجام فعل مثبت مادی صورت میپذیرد البته به نظر میرسد که در مواردی بخصوص تلف مال مورد امانت، ترک فعل نیز می تواند موضوع این ماده باشد که می توان با یک دفاع مناسب جرم مزبور را اثبات یا متقابلاً از جرم ارتکابی برائت اخذ کرد.
الف- استعمال
در این ماده استعمال به معنی مصرف کردن یا استفاده کردن از مال مورد امانت است و به طور عامیانه یعنی شخص امین مال مورد امانت را بدون اجازه مالک آن مصرف نماید.
ب- تصاحب
تصاحب نیز بدین معنی است که شخص امین مال مورد امانت را به هر نحو ممکن به قصد احراز مالکیت و تصرف آن تملک کند. لذا تصاحب زمانی محقق می گردد که همراه با برخورد مالکانه امین با مال مورد امانت باشد، و امین ضمن عدم استرداد مورد امانت، نسبت به آن اعمال آگاهانهای به ضرر امانتگذار انجام دهد به نحوی که گویا امین است که مالک مال مورد امانت می باشد. همچنین لازم به ذکر است که مالک مال مورد امانت ابتدا باید مال خود را از امین به صورت رسمی و قانونی مطالبه نموده باشد، سپس درصورت عدم استرداد مال از سوی امین و تصاحب مالکانه نمودن ایشان، جرم خیانت در امانت محقق شود.
همچنانکه دیوان عالی کشور در رأی شماره ۳۸۴/۹۵۶۱مورخه۱۳۱۶/۲/۲۶ اشعار میدارد: «اگر کسی مالی را از دیگری بگیرد که پس از رفع احتیاج رد کند، گرو گذاشتن آن نزد دیگری خیانت در امانت محسوب میشود.» همچنین امین باید درتصاحب مال، قصد و سوء نیت داشته باشد؛ در صورت عدم سوءنیت، فقط از نظر حقوقی ضامن است.
ج- تلف
تلف نمودن به معنی از بین بردن یا ذایل نمودن است و آنچه در این اقدام حائز اهمیت است این است که تلف باید عمدی باشد تا شخص مزبور تحت عنوان خیانت در امانت قابل پیگرد باشد.
د- مفقود نمودن
مفقود نمودن نیز باید به صورت عمدی صورت بگیرد تا شخص امین قابل مجازات باشد. لذا اگر به هر نحو مال مورد امانت مفقود شود ولی شخص امین در مفقود شدن آن عمدی نداشته باشد، صرفاً از لحاظ حقوقی ممکن است مسئول باشد.
عنصر معنوی جرم
در خصوص رکن معنوی این جرم نیز سه عامل سوء نیت عام و سوء نیت خاص و علم به مالکیت غیر داشتن باید محقق شود. سوء نیت عام یعنی شخصی که اموال یا اشیاء نزد او بوده، آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین، استعمال یا تصاحب یا تلف نموده باشد. سوء نیت خاص یعنی قصد اضرار به غیر. لذا حکم شماره ۲۵۰۱-۱۵/۸/۱۳۱۹ شعبه ۲ دیوان عالی کشور نیز مقرر میدارد: « تنها رد نکردن مال امانتی به صاحبش تمام ارکان بزه خیانت در امانت را تشکیل نمی‌دهد؛ بلکه بطوریکه در ماده ۲۴۱ قانون جزای عمومی(ماده ۶۴۷ ق.م.ا) قید گردیده باید تصاحب یا استعمال یا اتلاف یا مفقود نمودن آن براثر سوء نیت کسی که مال نزد او بوده محرز شود.»
حال اگر به هر نحو قصد شکایت خیانت در امانت علیه شخص مورد نظر خود را دارید یا علیه شما تحت عنوان خیانت در امانت شکایت طرح گردیده است، پیشنهاد می شود قبل از هرگونه اقدام، با وکلای متخصص ما در امور کیفری مشورت نموده تا به بهترین نتیجه در پرونده خود برسید، چراکه وکلای کیفری ما همواره با داشتن تخصص کافی در این امر می توانند به بهترین نحو شما را در این مسیر راهنمایی نمایند.
