بررسی ضرب و جرح عمدی مستلزم قصاص عضو

این جرم از زمان گذشته در بین جوامع بشری وجود داشته و علت بروز چنین جرمی نیز اغلب فقر فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و همچنین خصوصیات فردی، محیطی و خانوادگی بوده است که با توجه به اهمیت و آثار زیان باری که هم متوجه فرد و هم جامعه می گردد، این عمل از سوی قانون گذار جرم انگاری شده است.

در مقاله ذیل، کارشناس و وکیل متخصص کیفری مؤسسه حق گستر، به بررسی جرم ضرب و جرح عمدی مستلزم قصاص عضو یا صدمات بدنی عمدی مستلزم قصاص عضو پرداخته است.

ضرب در لغت به معنی زدن است و از نظر جزائی صدمه زدن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به بدن انسان که موجب سرخی، برآمدگی یا کبودی گردد، می باشد. جرح در لغت به معنی خستگی است و در عرف به معنای زخم است. از نظر جزائی صدماتی که به بدن انسان وارد شده و موجب ضایعات عضوی، بافتی می شود، جرح نام دارد. البته شکستگی استخوان و سوختگی و نظایر آن نیز از اقسام جرح می باشند.

ضرب و جرح عمدی از جمله جرائمی است که علیه تمامیت جسمانی اشخاص می باشد که در کتاب سوم از قانون مجازات اسلامی از مواد ۳۸۶ الی ۴۱۶ به آن پرداخته شده است.

جرم ضرب و جرح داری صور مختلفی است که به ترتیب ذیل تقسیم بندی و مورد بررسی قرار خواهد گرفت:

۱-صدمات بدنی عمدی مستلزم قصاص عضو ۲- صدمات بدنی عمدی مستلزم حبس تعزیری ۳- صدمات بندی عدمی در اثنای منازعه

در این مقاله به مورد اول یعنی صدمات بدنی عمدی مستلزم قصاص عضو می پردازیم:

در توضیح و تعریف این مورد باید بیان داشت که چنانچه شخصی به قصد جرح یا قطع عضو به دیگری صدمه ای وارد نماید، مرتکب جرم عمدی شده است. البته حتی هنگامی که مرتکب قصد این عمل را نداشته باشد ولی عمل وی به نحوی باشد که نوعاً موجب قطع عضو یا جرح شود، تحت این عنوان اتهامی قابل تعقیب و مجازات می باشد. بنابراین این جرم در ۳ حالت قابل تصور است:

الف- هنگامی که مرتکب، قصد انجام جرح یا قطع عضو شخص دیگری را دارد خواه این اقدام و یا وسیله ارتکابی نوعاً موجب قطع یا جرح عضو را فراهم آورد یا خیر.

ب- هنگامی که مرتکب عمداً کاری انجام دهد که نوعاً موجب قطع عضو یا جرح شود ولو اینکه قصد جرح یا قطع عضو نداشته باشد.

ج- هنگامی که مرتکب قصد انجام جرح یا قطع عضو را نداشته باشد و عمل وی نیز نوعاً موجب ایجاد آن نشود اما نسبت به مجنی علیه (شخصی که مورد ضرب و جرح قرار گرفته است) به علت ناتوانی، کودک بودن، پیری یا بیماری، مؤثر باشد و موجب قطع یا جرح عضو گردد و وی نیز از این امر آگاه باشد.

نکته اول اینکه؛ شخص مجنی علیه (کسی که جنایت بر او وارد شده است) باید انسان زنده باشد. بنابراین جنایت بر جنین و میّت، از شمول این جرم خارج می شود.

دوم اینکه؛ وسایل ارتکاب جرم شامل هر نوع وسیله ای از قبیل مشت زدن، لگد زدن، آچار، کلنگ، سلاح سرد و گرم و هرگونه مواد آتش زا، که موجب قطع، شکستگی و جرح مجنی علیه می شود.

فرض کنید دو نفر به هر علت با هم درگیر شده و یکی از آنها با قیچی باغبانی که در اختیار داشته است اقدام به بریدن انگشت دیگری می نماید که با توجه به عمد بودن اقدام مجرمانه مزبور، جرم ضرب و جرح عمدی مستلزم قصاص عضو محقق گردیده است.

دلایل و مدارکی که برای اثبات این جرم نیاز است از قبیل؛ نظریه پزشکی قانونی،گزارش اولیه کلانتری، شهود و مطلعینی که در صحنه درگیری حضور داشته اند، و مدارک دیگری که دال بر وقوع درگیری با متهم باشد باید از سوی شاکی به مقام رسیدگی کننده تقدیم گردد.

اصولاً بعد از وقوع درگیری و اطلاع به مأمورین کلانتری و نوشتن صورت جلسه و همچنین ارجاع به پزشکی قانونی جهت مشخص شدن میزان صدمات وارده، شاکی جهت ثبت شکایت و انجام سایر مراحل به دادسرای محل وقوع جرم یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارجاع شده تا بعد از ثبت شکایت سایر اقدامات انجام گیرد. لذا بعد از ارجاع شکایت به دادسرای محل وقوع جرم، موضوع از سوی دادیار یا بازپرس مورد بررسی قرار گرفته و در صورتی که بزه انتسابی به متهم محرز و مسلم تشخیص داده شود با صدور کیفرخواست پرونده را جهت رسیدگی و صدور حکم به دادگاه کیفری ارسال می گردد. دادگاه بعد از رسیدگی و در صورتی که متهم را گناهکار تشخیص دهد، با توجه به ماده ۳۸۶ قانون مجازات اسلامی که مجازات جنایت عمدی بر عضو در صورت تقاضای مجنی علیه یا ولّی او و وجود سایر شرایط مقرر در قانون، قصاص می باشد.

همانطور که بیان شد اصولاً در اینگونه پرونده ها ممکن است شاکی به علت میزان صدمه ای که اعضاء او وارد شده است، امکان پیگیری شکایت خود را نداشته باشد در نتیجه اگر نتوانید در پرونده دفاع مناسبی انجام دهید یا اقدامات و پیگیری های لازم در راستای شناسایی متهم یا متهمین صورت نگیرد، علی رغم ایراد صدمات شدید بدنی، ممکن است پرونده مختومه گردد و با صدور قرار منع تعقیب متهم یا متهمین و قطعیت آن و یا صدور حکم برائت گردد و همچنین اگر به عنوان متهم نیز نتوان دفاع مناسبی انجام دهید و علیه شما شکایت ضرب و جرح عمدی مستلزم قصاص مطرح شده باشد مخصوصاً اگر واقعاً جرمی انجام ندهید بدون شک محکوم به قصاص خواهید شد و بر همین اساس پیشنهاد می شود قبل از هرگونه اقدام و یا قبل از مراجعه به شعبه جهت دفاع از اتهام انتسابی به عنوان متهم یا پس از تقدیم شکوائیه به عنوان شاکی و ارجاع به پزشکی قانونی، با وکیل مجرب و متخصص در شهر خود مشورت نموده و با سپردن پرونده به ایشان، بهترین نتیجه را کسب نمائید، در همین راستا مؤسسه حقوقی حق گستر فرداد مفتخر است با در اختیار داشتن وکلای مجرب و متخصص در زمینه های مختلف و وکیل مجرب و متخصص کیفری در مشهد و سایر شهرستان ها، بهترین نتیجه ممکن را با انعقاد عقد وکالت و سپردن پرونده به وکیل، فراهم آورد.